Ik snap je denkwijze. Echter, een criterium kan ook varieren; in deze terminologie wordt ongeveer bedoeld dat deze variabele het criterium dat moet worden 'behaald': je wil de DV (dependent variable, afhankelijke variabele) zo goed mogelijk voorspellen. Omdat die DV de 'variable of interest' is, worden de IV's (independent variables, onafhankelijke variabelen) slechts gezien als 'meevarierende variabelen': covariaten dus.
Ik begrijp niet helemaal waarom je stelt dat de onafhankelijke variabele vaststaat? Zelfs in experimenteel onderzoek, waar de onafhankelijke variabele vaak maar twee niveau's heeft (dichotoom is), bijvoorbeeld 'geen adrenaline-injectie' en 'wel een adrenaline-injectie', representeren die niveau's (of groepen) juist variatie van de onderliggende variabele (bijvoorbeeld 'adrenaline').
Als er geen variatie ('beweging', 'verandering'), is, is iets ofwel geen variabele (als het niet kan varieren/bewegen/veranderen), ofwel niet goed geoperationaliseerd (e.g., het meetinstrument deed het niet; of er is een verkeerde doelgroep gekozen).